dinsdag 31 mei 2011

#09. ganzevoet op Zuidhelling van Lemelerberg


Onderaan hoofdstuk #01 Ons Verwonderen Rondom Ommen staat een
lijst van weblogs onder het motto OnsVerwonderenRondomOmmen
en van Bijdragen op het forum van OudOmmen.nl onder

----------------------------------------------------------------------
Mysteries komen rondom Ommen vaak in tweevoud  
Veel van de grote en kleine mysteries die ons soms al jaren rondom Ommen verwonderden kwamen met z’n tweeën. Eerst kenden we kamp Erica en toen ontdekten we pas vorig jaar -dus voor ons opeens- op de Besthemerberg ook nog een woonoord Eerde. Dat we daar in die dikke dertig jaar dat we hier vakantie vieren niet eerder tegenaan gelopen waren…
Bij het restaurant De Lemelerberg bleken -voor ons een complete verrassing die we ontdekten op oude ansichtskaarten van OudOmmen.nl- opeens wel 2 (of heel misschien wel 3? -we zijn er nog niet uit!) brandtorens te hebben gestaan.
De tiggelerij bij de steilrand van de stuwwal aan de Ledeboerweg kreeg -ook geheel nieuw voor ons- een opvolger op Statum aan de Kingmaweg bij het Kanaal door Overijssel. Daar kwam later een melkfabriek die ook nog een dubbelganger kreeg dichter bij Lemelerveld en Statum werd als woonplek ook nog eens opgevolgd door Klein-Statum in het dorpscentrum.
Maar het onderwerp van vandaag is mysterieus èn ook nog eens echt uniek voor deze regio, want daarvan zijn er in heel Nederland -weer voor zover ons bekend- maar een handjevol: de ganzevoet in de hei bij het voormalige theehuisje ( alwaar eens een Koepel stond) van katoenbaron Abraham Ledeboer (medefirmant van de Van Heeks) uit Enschede op de Zuidhelling van de Lemelerberg. De dichtstbijzijnde ganzevoet ligt bij een boerderij van Berlage De Schipborg nabij Anloo. *3
 
 

Ganzevoet op de Zuidhelling van de Lemelerberg  

Nota Bene: Voor de goede orde: van de ganzevoet op de Zuidhelling is al tientallen jaren helemaal niks meer te zien en gastheer Het Landschap Overijssel vraagt ons te benadrukken dat het terrein daar buiten de wandelpaden niet toegankelijk is. Zoeken heeft dus geen zin en het is ook niet toegestaan. De naaste omgeving van het zomerhuisje is privégebied, hetgeen ook met bordjes is aangegeven. Waarvan akte!

Onze aandacht viel er al vele jaren geleden op in het routekaartje van de eerste druk van het Pieterpad, dat wel langs restaurant De Lemelerberg, maar niet over de Zuidhelling loopt. Zie de drie stippellijntjes die vanaf het stipje midden op de kaart (foto*) naar de gele zandverstuiving in het noord­westen, naar de Zonnebloem in het westen en in het zuidwesten naar onbekende bestemming gaan. Deze drie lijnen vormen de hoofdstructuur van menig vorstelijke tuin, zoals die van de Zonnekoning te Versailles, van de Oranjes op paleis ’t Loo en van Hampton Court aan de Thames waar eens onze Willem als king William met zijn Mary resideerde. 


Hieronder van boven naar beneden luchtfoto's en een enkel kaartfragment van de ganzevoeten van Versailles, de omgekeerde ganzevoet van Meerssenhoven in Limburg, Hampton Court nabij Londen (van onze William & Schotse Mary), Het Loo bij Apeldoorn (2x), Lemelerberg en de Schipborg bij Anloo (2x).*1 [volgen]

Wat is een ganzevoet (patte d'oie) in de formele tuinarchitectuur?
Onze aandacht viel er al vele jaren geleden op in het routekaartje van de eerste druk van het Pieterpad. Zie de drie stippellijntjes die vanaf het stipje midden op de kaart (foto*) naar de gele zandverstuiving in het noord­westen, naar de Zonnebloem in het westen en in het zuidwesten naar onbekende bestemming gaan. Deze drie lijnen vormen de hoofdstructuur van menig vorstelijke tuin, zoals die van de Zonnekoning te Versailles, van de Oranjes op paleis ’t Loo en van Hampton Court aan de Thames waar eens onze Willem als king William met zijn Mary resideerde.

Aandacht trekken
In Versailles is het zonneklaar dat de drie samenkomende hoofdlanen ofwel zichtlijnen (ook) bedoeld zijn om de aandacht van zijn gasten automatisch naar de vorst in het regeringscentrum in zijn paleis te geleiden. Het is een machtssymbool met convergerende zichtlijnen. Zie als huiselijk voorbeeld de volkshogeschool Olaertsduyn*2 waar de ganzevoet weer wordt teruggebracht. Op Olaertsduyn vinden we een combinatie van een landschappelijk aangelegd park met gebogen paden en een symmetrische aanleg met een lanenstelsel, een rechtlijnige vijverpartij en langwerpige bloementuinen, waarbij het huis als middelpunt fungeert en tevens het snijpunt van de lanen is.

Meer ganzevoeten
Floriade - http://www.zoetermeerinbeeld.nl/geschiedenis/floriade.htm - Voor de aanleg van het immense Floriadepark werd uitgegaan van de driehoeksfiguur, dat in de tuinarchitectuur beter bekend is onder de naam ganzevoet, een patte d'oie: een loopvlak dat uitmondt in de drie tenen, waarvan elk in een andere richting wijst. Het ontwerp dateert al uit de 17e eeuw toen Lodewijk XIV, de Zonnekoning, voor hoftuinen drie uitwaaierende toegangs­lanen liet aanleggen die samenkwamen in één centrum, meestal een halfrond plein. De middelste laan daarvan was de belangrijkste als hoofdlaan voor koningklijke en hoog­geplaatste personen. Een driehoekige vorm die we terugvinden in heel veel historische tuinen, zoals die van Versailles en Hampton Court. Voor de Floriade in 1992 werd door de (tuin-) architecten Michiel den Ruijter en Geert Koning de ganzevoetvorm in een eigentijds motief vertaald. In dit ontwerp lag het centrum in het uiterste oostelijke deel van de driehoek als plein, het Ganzevoetplein, waaruit drie assen het park inlopen en de grote tentoonstellings­hal gelegen lag.

Meer over ganzevoeten
Zie ook de Weblog van het Tuinhistorisch Genootschap Cascade – 2005, met nog veel meer over ganzevoeten op http://www.xs4all.nl/~orcl0383/Cascade1987/Cascade-weblog-2005.html .

Noten
*1 http://watwaswaar.nl/#gK-cC-4-1-1v-1-4OmW-2fSa---jyJ - Topografische kaart 1: 25.000 – 1954/1965/1976 (in 1994 niet meer te zien) - kaart 28A – Kadaster
*3 Opvallend genoeg wordt de ganzevoet niet genoemd in de paragraaf over Zichtassen in ‘Een bosplan rond de Berlageboerderij, Een nieuw landgoed te Schipborg’. Zie http://www.noorderbreedte.nl/pdf/95606.pdf . Misschien is dit geen echte; de assen zijn ook niet even dik. Mysterietje?  


Colofon
Txt 27-3-2011 - update 30-5-2011 - 8-6-11


-------------------------------------------------

Onderaan hoofdstuk #01 Ons Verwonderen Rondom Ommen staat een
lijst van weblogs onder het motto OnsVerwonderenRondomOmmen
en van Bijdragen op het forum van OudOmmen.nl onder

1 opmerking: